Değerli arkadaşlar, hepinize merhaba 👋
Bu gönderimde “Veri İletişimi” dersi için tuttuğum notları sizlerle paylaşacağım.

Tüm bilgileri tek bir yazıya sığdırmam mümkün değil. Bu nedenle konuları haftalara bölecek ve her gönderide farklı bir başlığa değineceğim. Toplamda yaklaşık 10–15 gönderi ile öğrendiklerimi sizlere aktarmayı planlıyorum.

Doğrudan konuya girmeden önce, ilerleyen yazılarda detaylıca ele alacağım konulara bir ön hazırlık olması için bu ilk gönderide veri iletişiminde geçen temel kavramlardan bahsetmek istiyorum.

Hazırsanız başlayalım 🚀

📌 Veri İletişimi Nedir?

Veri iletişimi, iki veya daha fazla cihaz arasında bilgilerin (veri) bir iletişim kanalı üzerinden aktarılmasıdır.
👉 Amaç, veriyi kaynaktan alıcıya doğru ✅, güvenilir 🔒 ve anlaşılır 💬 bir şekilde ulaştırmaktır.
Bu iletişim;

  • Kablolu ortamlar: Bakır kablo, fiber optik
  • Kablosuz ortamlar: Wi-Fi, uydu

üzerinden gerçekleşebilir.

⚡ Veri İletişiminin Etkinlik Kriterleri

  1. Delivery 📨 – Verinin doğru hedefe ulaşmasıdır.
  2. Accuracy ✔️ – Verinin kaynağından çıktığı şekliyle iletilmesidir.
  3. Timeliness ⏱ – Verinin zamanında hedefe ulaşmasıdır.
  4. Jitter 🔀 – Paketlerin hedefe ulaşma süresindeki değişimdir.

🧩 Temel Kavramlar

  • NIC (Network Interface Card): Bir cihazın kablolu/kablosuz ağa bağlanmasını sağlar. Her NIC’in kendine özgü MAC adresi bulunur.
  • MAC (Media Access Control): Her ağ arayüz kartına atanmış 48 bit’lik benzersiz kimlik numarasıdır.
  • Port (SAP – Service Access Point): Katmanlar arası servis noktalarıdır. Port numaraları, uygulamalar arasında ayrımı sağlar (toplam 216 = 65536 port).
  • IP (Internet Protocol Address): Cihazın ağdaki adresidir.
    • IPv4: 32 bit
    • IPv6: 128 bit

🔌 İletim Ortamları

  • Twisted Pair Cable – İki bakır tel birbirine bükülür, girişime karşı korunur. Ethernet kablolarında (CAT5, CAT6) yaygın.
  • Coaxial Cable – Tek bir bakır tel + koruyucu dış katman. TV anteni ve kablo modemlerde kullanılır.
  • Fiber Optic Cable – Veriyi ışık sinyalleri ile iletir. Çok yüksek hızlarda çalışır, uzun mesafelerde tercih edilir.

💡 Bu kabloları ilerleyen yazılarda daha detaylı inceleyeceğiz.

🖧 Veri İletişim Sistemi Elemanları

  1. Message (Mesaj): İletilen bilgi
  2. Sender (Gönderici): Veriyi gönderen cihaz
  3. Receiver (Alıcı): Veriyi alan cihaz
  4. Transmission Medium: İletim ortamı (kablo, fiber, hava vb.)
  5. Protocol: İletişimi başlatan, yöneten ve sonlandıran kurallar bütünü

🔄 Veri Akışı Türleri

  1. Simplex ➡️ – Tek yönlü iletişim (ör. TV, monitör)
  2. Half-Duplex ↔️ (sıralı) – İki cihaz da gönderebilir/alabilir ama sırayla (ör. telsiz)
  3. Full-Duplex 🔁 – İki cihaz eşzamanlı veri gönderebilir/alabilir (ör. telefon)

📊 Ağ Kriterleri

Bir ağın kalitesi şu üç başlıkla değerlendirilir:

  • Performance ⚡ – İletim süresi ve cevap süresi
  • Reliability 🛡 – Hata sıklığı ve hatanın düzeltilme süresi
  • Security 🔒 – Yetkisiz erişimlere, saldırılara ve virüslere karşı dayanıklılık

🪟 Frame

Paketlerin genel yapısına frame denir. Veri ağa gönderilmeden önce farklı katmanlarda eklenen başlıklarla çevrilir. Örneğin bir Ethernet frame şu kısımlardan oluşur:

  • Header (Başlık): Çerçevenin en başı
    • Kaynak & Hedef MAC Adresleri
    • Tip Alanı (EtherType) → üst katman protokolünü belirtir (IPv4, IPv6 vb.)
  • Payload (Veri): IP paketi, TCP/UDP başlığı ve uygulama verisi (ör. HTTP isteği)
  • Footer / CRC: Çerçevenin sonu, hata kontrolü için

📑 Ek Kavramlar

  • ACK (Acknowledgement Code): Gönderilen mesajın başarıyla alındığını onaylayan kod. (TCP’de kullanılır.)
  • Transmission (İletim) Süresi: Verinin cihazdan çıkıp ağa gönderilmesi için geçen süre.
  • Propagation (Yayılma) Süresi: Verinin fiziksel ortamda kaynaktan hedefe ulaşma süresi.
  • End-to-End Delay: İletim süresi + yayılma süresi → uçtan uca toplam gecikme.
  • Response Time: Verinin hedefe ulaşması, hedefin yanıt üretmesi ve yanıtın geri gönderilmesi için geçen toplam süre.

📡 AM ve FM bazlı Sinyaller

Modülasyon, bilginin (ses, veri, görüntü vb.) bir taşıyıcı sinyal üzerine bindirilerek iletilmesidir.

Özellik AM (Amplitude Modulation) FM (Frequency Modulation)
Taşıma Yöntemi Genlik değişir, frekans sabit kalır Frekans değişir, genlik sabit kalır
Kullanım Alanı Orta dalga radyo, eski analog TV FM radyo, TV ses, kablosuz iletişim
Avantaj Basit yapı, düşük maliyet Gürültüye dayanıklı, kaliteli ses iletimi
Dezavantaj Gürültü ve parazite hassas Daha karmaşık, maliyetli, daha fazla bant genişliği

⚙️ Bağlantı Konfigürasyonu

Ağlarda cihazların birbirine bağlanma biçimleri farklı olabilir. İki temel bağlantı konfigürasyonu vardır:

  • Point-to-Point: İki cihaz arasında doğrudan ve atanmış bir bağlantı sağlar.
    Örn: TV kumandası ↔️ televizyon

  • Multipoint (Multidrop): Bir bağlantıyı ikiden fazla cihaz paylaşır.
    Paylaşım time-shared (zaman bölmeli) veya spatially shared (uzaysal bölmeli) olabilir.

🖧 Ağ Topolojileri

İki veya daha fazla cihaz bir linke bağlandığında, bu bağlantıların bütününe fiziksel topoloji denir. Temel olarak 4 ana topoloji vardır:

Topoloji Açıklama Bağlantı Özelliği
Mesh (Örgü) Her cihaz diğer tüm cihazlara atanmış bağlantıya sahiptir. Toplam bağlantı sayısı: n(n-1)/2
Star (Yıldız) Her cihaz merkezi bir birime (hub/switch) bağlıdır. Merkez arızalanırsa tüm ağ etkilenir.
Bus (Taşıyıcı) Tüm cihazlar ortak bir backbone kabloya bağlanır. Kabloda arıza → tüm ağı etkiler.
Ring (Çember) Her cihaz yalnızca iki komşu cihaza bağlanır. Veri tek yönde ya da çift yönde dolaşır.
Hybrid (Hibrit) Farklı topolojilerin birleşiminden oluşur. Esneklik sağlar ama karmaşıktır.
Mesh Topolojisi Blogun başlangıç görseli
  • Trafik Problemi Yoktur: Her cihaz kendi bağlantısına sahip olduğundan veri çakışması (collision) yaşanmaz.
  • Güçlüdür: Bir bağlantı arızalansa bile ağın diğer bölümleri çalışmaya devam eder.
  • Gizlilik ve Güvenlik: Her cihaz yalnızca kendi bağlantısı üzerinden veri gönderir, bu da güvenliği artırır.
  • Hata Tespiti ve İzolasyonu Kolaydır: Arızalı bağlantı veya cihaz kolayca tespit edilir ve izole edilir.
  • Port Gereksinimi: Her cihaz, tüm cihazlarla bağlantı kurmak için çok sayıda I/O portuna sahip olmalıdır.
  • Kurulum ve Yeniden Yapılandırma Zordur: Cihaz sayısı arttıkça bağlantı karmaşıklığı artar.
  • Maliyet ve Fiziksel Alan Problemi: Çok sayıda kablo gerektirdiği için hem maliyet yüksektir hem de kablolama karmaşık hale gelir.
  • Kullanım Alanı: Genellikle backbone (omurga) bağlantılarda tercih edilir.
Star Topolojisi Star topolojisi
  • Tüm cihazlar merkezi birimi (hub) kullandığı için trafik problemleri oluşur.
  • Mesh topolojisine göre maliyet daha ucuzdur.
  • Her cihaz diğer tüm cihazlarla bağlantı için bir linke sahiptir. Bu yüzden installation ve reconfiguration kolaydır.
  • Güçlüdür. Bir cihaz veya bağlantıdaki arıza sistemin diğer kısmını etkilemez (merkezi birim hariç).
  • Fault identification ve fault isolation kolay yapılır.
  • Mesh topolojisine göre daha az, ring ve bus topolojilerine göre daha çok kablolama gerektirir.
Bus Topolojisi Bus topolojisi
  • Multipoint konfigürasyona sahiptir.
  • Tüm cihazların bağlandığı uzun bir kablo backbone olarak kullanılır.
  • Installation ve reconfiguration kolaydır.
  • Bus topolojisi, mesh ve star’dan daha az kabloya ihtiyaç duyar.
  • Bağlantıdaki arıza sistemin tümünü etkiler.
  • Fault identification ve fault isolation zordur.
Ring Topolojisi Ring topolojisi
  • Her cihaz kendisine komşu iki cihaza bağlıdır. Bir cihaz ekleme/çıkarma yalnızca iki bağlantı değiştirme ile yapılır.
  • Fault identification ve isolation kolaydır.
  • Installation ve reconfiguration kolaydır.
  • Tek ring yapısında bağlantının kopması halinde tüm sistem çalışmaz. İki yönlü ring yapısı ile bu problem giderilir (ör. FDDI, CDDI).
Hybrid (Hibrit) Topoloji
  • Daha büyük bir topoloji oluşturmak için farklı topolojilerdeki ağlar birleştirilir (ör. Star + Bus birlikte kullanılması).

🌐 Ağ Kategorileri

Ağlar temel olarak LAN, WAN ve MAN olmak üzere üç kategoriye ayrılır:

💻 LAN (Local Area Network)

  • İki veya daha fazla bilgisayar arasında donanım, yazılım veya veri paylaşımı için kullanılır.
  • Boyutu birkaç kilometre ile sınırlıdır.
  • İlk LAN’lar 4–16 Mbps hızındayken günümüzde 100–1000 Mbps hızındadır.

🌍 WAN (Wide Area Network)

  • Uzak mesafelerde ses, veri ve resim iletimi sağlar.
  • Kapsamı bir ülke, kıta veya dünya ölçeğinde olabilir.
  • Switched ve Point-to-Point WAN türleri bulunur.

🏙️ MAN (Metropolitan Area Network)

  • LAN ile WAN arasında yer alır.
  • Bir şehir ölçeğinde hızlı iletişim sağlamak için kullanılır.
  • DSL bağlantılar MAN kategorisindedir.

Evet, giriş olarak bu kadarı yeterli diye düşünüyorum.
Bir sonraki gönderide OSI modeli ve TCP/IP protokol kümesine giriş yapacağız.

Takipte kalın, tekrar görüşmek üzere! 🚀